Zakończono renowację kwatery żołnierzy WP 1920 na starym miejskim cmentarzu katolickim w Trokach na Litwie
Kwatera WP 1920 zlokalizowana jest przy jednej z głównych alei katolickiego cmentarza w Trokach. Cmentarz zachował się do czasów współczesnych, ale w miarę upływu czasu ulegał dewastacji, dokonywano też na nim nowych pochówków. Dopiero w 2000 roku Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa dokonała renowacji cmentarza i zbudowała centralne upamiętnienie.
W kwaterze wojskowej na cmentarzu w Trokach spoczywa około ponad 100 polskich żołnierzy, którzy, jak głosi napis na pomniku, w latach 20. ubiegłego stulecia walczyli i zginęli w okolicach Trok.
Od pewnego czasu stary miejski cmentarz w Trokach przy ul. Wileńskiej jest już nieczynny. Na jego terenie znajduje się kwatera wojskowa, gdzie spoczywają polscy żołnierze, którzy polegli w wojnie z bolszewikami w 1920 roku. Kilka lat temu ich grobom groziło całkowite zniszczenie. Z braku miejsca na cmentarzu zaczęto grzebać zmarłych na historycznych, przedwojennych żołnierskich mogiłach. Dzięki interwencji Ambasady RP w Wilnie oraz Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa przeprowadzono wówczas wstępną renowację cmentarza, częściowo odnowiono niektóre groby, ustawiono żelazne ogrodzenie na podmurówce, na granitowych tablicach wyryto nazwiska pochowanych żołnierzy i oznakowano polską kwaterę.
Kwatera WP 1920 w Trokach znajduje się po lewej stronie głównej ścieżki komunikacyjnej, w pobliżu głównej bramy. Groby polskich żołnierzy rozmieszczone są regularnie w czterech rzędach. Zachowały się oryginalne obmurowania betonowe, krzyże metalowe na postumentach i rozety (częściowo wybrakowane). Obok kwatery powstał nieregularnie uformowany kopiec ziemny. Na postumencie z godłem narodowym stanął w 2000 roku krzyż. Po obu stronach krzyża tablice z tekstem ogólnym polskim i litewskim, a następnie wykaz nazwisk (2 tablice). Tablice umieszczono na murze. Całość kwatery ogrodzono ogrodzeniem metalowym na podmurówce.
W kwaterze spoczywa ponad stu żołnierzy Wojska Polskiego poległych i zmarłych w okolicach Trok w okresie 1919-1920, a także w latach późniejszych. Na dwóch granitowych tablicach umieszczono 51 nazwisk, a nazwiska 55 żołnierzy WP pozostają nieznane.
W ramach prac renowacyjnych dofinansowanych przez Fundację ORLEN we współpracy z MKDNiS oraz Fundacją „Pomoc Polakom na Wschodzie” w 2020 roku, mimo obostrzeń i utrudnień wynikających z przedłużającej się pandemii Covid-19, udało się przeprowadzić konserwację zachowawczą wybranych, najlepiej zachowanych obrzeży, które zostały zachowane jako lapidarium z przykładami oryginalnych obrzeży betonowych z okresu
międzywojennego, które były charakterystyczne dla terenu Wileńszczyzny w okresie II RP. Pozostałe zdegradowane obrzeża wymieniono na kopie w identycznym kształcie z kamienia naturalnego.
Lokalne władze samorządowe wydając wstępną zgodę na przeprowadzenie prac renowacyjnych wskazały kamień naturalny (np. granit) jako odpowiedni materiał, z którego powinno się wykonać repliki. Podobne zalecenia przedstawili eksperci i inżynierowie z Polski.
W ramach projektu zrealizowano pełny program prac konserwatorskich i renowacyjnych przy ogrodzeniu kwatery, pomniku głównym, 96 metalowych oryginalnych krzyżach z okresu międzywojennego (zachowując wszystkie oryginalne krzyże i rozety), jak i przy podstawach betonowych krzyży oraz kompletach obrzeży (90 szt.), 6 sztuk obrzeży i podstaw zachowano jako lapidarium. W trakcie prac ziemnych i niwelacyjnych udało się odkopać kilkanaście oryginalnych rozet wojskowych, które po renowacji wróciły na krzyże lub zostały przekazane jako zabytkowe elementy lokalnym polskim społecznikom i ludziom zaangażowanym w ratowanie tej ważnej polskiej nekropolii. Prace renowacyjne wykonała firma Budmex Barcice, zaś prace konserwatorskie wykonywali eksperci z Polski i Litwy.
Kwatera została oddana po renowacji w połowie listopada 2020 roku. Uroczystości konsekracyjne na kwaterze mają odbyć się do połowy 2021 roku, w zależności od sytuacji związanej z pandemią Covid-19.
Fot. Fundacja MOSTY
