Pages Menu
Menu
Renowacja nagrobku gen. Józefa Dwernickiego w Łopatynie

Renowacja nagrobku gen. Józefa Dwernickiego w Łopatynie

Fundacja  MOSTY we współpracy z Radą Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa wykona renowację nagrobku gen. Józefa Dwernickiego, zlokalizowanego na cmentarzu miejskim w Łopatnie na Ukrainie.

Pomnik generała Dwernickiego to jeden z najważniejszych i najbardziej rozpoznawalnych zabytków związanych z polskim wojskiem i powstaniami narodowymi z XIX wieku, zarazem jeden z obiektów o największej wartości symbolicznej pod Lwowem.

W listopadzie 2017 roku przypada 160. rocznica śmierci słynnego generała, którego pamięć nieprzerwanie czczono w okresie zaborów, w czasie I wojny światowej i walki o niepodległość oraz w międzywojniu. Gen. Józef Dwernicki, dowódca kawalerii w Powstaniu Listopadowym, po emigracji we Francji do kraju powrócił w 1848 roku i osiadł we Lwowie. Lato corocznie spędzał w Łopatynie u hrabiego Adama Zamoyskiego, gdzie po długiej chorobie zmarł 23 listopada 1857 roku. Pochowano go na miejscowym cmentarzu. Rodzina położyła na mogile kamienną płytę z wykutym na niej napisem: „Józef Dwernicki / Jenerał wojsk polskich / + / 1857”.
Kilka lat później towarzysze broni obok płyty nagrobnej ufundowali okazały kamienny sarkofag z emblematami wojennymi po bokach. Na pomniku wyrzeźbiono symbol siły i odwagi – wykutego w kamieniu lwa, wspartego o armatnią lufę, urnę zwieńczoną girlandą z dębowych liści i czapkę – konfederatkę, które są częściowo przykryte draperią. Na ścianie sarkofagu umieszczono tablicę z napisem: „Śp. Józefowi Dwernickiemu, Jenerałowi Wojsk Polskich, Kawalerowi krzyża polskiego i francuskiego legii honorowej, Zwycięzcy w roku 1857 pod Stoczkiem, Kurowem, a w roku 1814 pod Montmartre, urodzonemu w Warszawie 19 marca 1779, zmarłemu we Łopatynie 23 listopada 1857, Walecznemu Żołnierzowi i Wodzowi ku czci i pamięci wdzięczni rodacy i towarzysze broni pomnik ten położyli roku 1863”.  Wykonawcą pomnika prawdopodobnie był znany artysta Paweł Eutele, lwowski rzeźbiarz, twórca żołnierskich nagrobków na cmentarzu Łyczakowskim.

Fundacja MOSTY we współpracy z prof. Januszem Smazą z warszawskiej ASP opracowała program konserwatorski w zakresie profilaktycznej renowacji i zabezpieczenia nagrobku gen. Józefa Dwernickiego. Realizacja tego programu ma zagwarantować przywrócenie ważnego dla historii Polski pomnika do właściwego stanu i przeprowadzenie pierwszej kompleksowej konserwacji pomnika od czasu poprzednich prac remontowych, prowadzonych jeszcze w 1912 roku.
Właśnie w 1912 roku otoczono pomnik stylowym żelaznym ogrodzeniem ze sztachetami w kształcie kawaleryjskich lanc i narożnymi słupami imitującymi armatnie lufy (ogrodzenie zostało utracone na początku lat 90. XX wieku), co stało się najbardziej rozpoznawalnym w okresie międzywojennym symbolem na cmentarzu w Łopatynie. Po II wojnie światowej, w okresie sowieckim pomnik umyślnie dewastowano. Na przełomie lat 80-ych i 90-ych XX wieku, cały sarkofag został zamalowany farbą olejną, uszkodzony i wybrakowany.

Częściowe prace konserwatorskie przy pomniku gen. Dwernickiego zostały prowadzone przez prof. Janusza Smazę we współpracy z ROPWIM w 1995 roku, (wówczas nie udało się jednak odzyskać od strony ukraińskiej elementów ogrodzenia pomnika zdemontowanych około 1992 roku w celu wykonania konserwacji w Łucku), ani przeprowadzić kompleksowych prac konserwatorskich.

Obecnie, ze względu na stan techniczny zabytku i upływ ponad 20 lat od zakończenia ostatnich powierzchownych prac zabezpieczających, konieczne jest przeprowadzenie pełnej renowacji przy udziale polskich konserwatorów, cieszących się uznaniem strony ukraińskiej oraz przedstawicieli strony ukraińskiej, którzy wezmą udział w pracach na przyziemiu oraz w zakresie konserwacji metalu i odtworzenia historycznego ogrodzenia z lanc ułańskich.

Wskazane jest przywrócenie zabytkowego nagrobka, wraz z otoczeniem, do stanu właściwego.
Wszystko wskazuje na to, że przedstawiciele Fundacji MOSTY mogą liczyć na wsparcie lokalnej parafii rzymsko-katolickiej, miejscowych władz i społeczności Łopatynia. Trzeba podkreślić, że strona ukraińska zachowuje bardzo dobry stosunek do propozycji składanych przez przedstawicieli polskich instytucji zaangażowanych w ochronę dziedzictwa kulturowego.

Jeśli program konserwatorski uda się wykonać zgodnie z założeniami, na jesieni 2016 roku Fundacja MOSTY zakończy konserwację pomnika generała Józefa Dwernickiego i rekonstrukcję ogrodzenia przy pomniku, (w tym uporządkowanie toczenia pomnika). Dzięki temu w przyszłym roku – z okazji 160. rocznicy śmierci generała Dwernickiego – możliwe będzie uroczyste odsłonięcie pomnika z udziałem grup rekonstrukcji historycznej z Polski, przedstawicieli polskiego MSZ i MKIDN, ukraińskich władz oraz gości z Polski i Ukrainy, mających związki z Łopatyniem i zaangażowanych w współpracę na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego na dawnych terenach I RP.

Prace konserwatorskie w Łopatynie uzyskały wsparcie Ambasady RP na Ukrainie i będą trwać przez cały letni sezon 2016 roku.

„Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury”.

Wszystkich zainteresowanych naszymi działaniami prosimy o kontakt z przedstawicielami Fundacji MOSTY.

Fot. Mikołaj Falkowski, Łopatyn, 2016.

Poniżej archiwalne fotografie z lat 1912-1914 na podstawie:
Tadeusz Kukiz, Łopatyn – dzieje i zabytki. Zabytki kultury polskiej poza granicami kraju, wyd. 2004.

 

* * *

Prace renowacyjne  w Łopatynie Fundacja MOSTY wykonała w okresie czerwiec – lipiec 2016 roku. Projekt został w całości zrealizowany zgodnie z dokumentacją przedprojektową. W renowacji wzięli udział polscy i ukraińscy eksperci pod nadzorem prof. Janusza Smazy z warszawskiej ASP.

 

Zobacz także:

http://dzieje.pl/ochrona-zabytkow/pomniki-nagrobne-bohaterow-powstania-listopadowego-we-lwowie-i-lopatynie

http://www.mkidn.gov.pl/pages/posts/nagrobki-bohaterow-powstania-listopadowego-odrestaurowane-z-funduszy-mkidn-6863.php

 

Poniżej zdjęcia archiwalne oraz galeria fotografii wykonanych po zakończeniu prac konserwatorskich we wrześniu 2016 roku w Łopatynie na Ukrainie.