Utworzenie skweru polskich przedsiębiorców odeskich XIX wieku i Akcja Paczka w Rozdilnej na Ukrainie

Dzięki dofinansowaniu z Fundacji ORLEN możliwe było upamiętnienie przedsiębiorców – budowniczych i fundatorów polskiego kościoła w Odessie z przełomu XIX i XX wieku. Kościół nie przetrwał pierwszych lat po przejęciu władzy przez bolszewików, ale pozostała po nim pamięć i symbol. Obecnie w Odessie staje jego makieta i wystawa poświęcona polskiej obecności w tym mieście, zlokalizowana w ważnym dla miejscowych Polaków miejscu przy skwerze i ulicy im. Lecha Kaczyńskiego.

W ramach przyznanej darowizny z Fundacji ORLEN przygotowano i wykonano projekt skweru odeskich przedsiębiorców polskich XIX wieku, na którym ustawiony został pomnik (makieta) historycznego Kościoła Polskiego pod wezwaniem św. Klemensa Rzymskiego (największego na wschodnich terenach Europy), który był wybudowany przez przedsiębiorców polskich na przełomie XIX i XX wieku.

Rzymskokatolicka Diecezja Odesko-Symferopolska kierowana przez Biskupa Odeskiego ks. Bronisława Bernackiego uzyskała zgodę miasta Odessa na budowę pomnika. Rada miasta nie miała żadnej świadomości, że takie obiekty istniały i poparła projekt oraz podjęła decyzję o przekazaniu tego terenu we władanie i pod opiekę Duszpasterstwa Polskiego na Wschodzie, akceptując jednocześnie projekt i założenie, że upamiętnienie polskiego kościoła w formie pomnika i wystawy odbędzie się przy symbolicznym dla Polaków skwerze im. Lecha Kaczyńskiego w samym centrum Odessy.

Projekt uzupełnia wystawa poświęcona śladom polskiego dziedzictwa w Odessie, związanym z kościołem polskich przedsiębiorców. Podstawą do oczekującej z powodu pandemii Covid-19 aż do połowy listopada 2020 roku na swoje odsłonięcie ekspozycji, posłużyła kwerenda prof. Agnieszki Sawicz, oraz prof. Piotra Okulewicza, historyków z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Budowa na pocz. XX w. nowej, większej świątyni była motywowana potrzebami licznej odeskiej wspólnoty rzymskokatolickiej, która z biegiem czasu przestała mieścić się w XIX-wiecznej katedrze Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Jak wskazuje prof. Sawicz, według spisu ludności z 1892 r. w Odessie mieszkało ponad 340 tys. osób. Z nich ponad 13,9 tys. posługiwało się językiem polskim. Niemal wszyscy w tej grupie byli rzymskimi katolikami (tylko niewielki odsetek deklarował siebie jako protestantów i żydów, a nawet muzułmanów).

Działanie zostało zrealizowane dzięki wsparciu Fundacji ORLEN.

W 1913 r. ogólna liczba katolickich wiernych w mieście wyniosła ponad 30 tys. Polacy byli czwartą grupą społeczną w Odessie, po Rosjanach, Żydach i Ukraińcach, utrzymując także z tymi ostatnimi silne więzi. Tak w 1906 r. na uroczystości inauguracyjnej Domu Polskiego w Odessie w imieniu społeczności ukraińskiej przemawiał doktor Iwan Łucenko, prezes odesskiego oddziału organizacji społeczno-oświatowej „Proswita”. Z kolei polskie grupy teatralne wystawiały sztuki w języku ukraińskim.

Miejsce dla przyszłej świątyni wydzielono w odeskiej dzielnicy fabrycznej – Mołdawiance. Nowy kościół, jak go określono, był niezwykle piękny i wielki. Zbudowany z czerwonej cegły, według różnych źródeł miał od 2 tys. do 4 tys. miejsc siedzących. Mówiono, że jego wieże było widać w odległości 100 km od Odessy. Był to jeden z najważniejszych obiektów sakralnych ufundowany przez Polaków w Odessie i symbol, który został z pełną premedytacją zdewastowany i zniwelowany przez sowietów.

***

Wcześniej na przełomie 20219 i 2020 roku, w ramach współpracy z ks. Janem Dargiewiczem, duszpasterzem Polaków i Polonii na wschodzie Ukrainy, Fundacja MOSTY, także w ramach dofinansowania udzielonego przez Fundację ORLEN, zrealizowała Akcję Paczka dla Polaków z Parafii pw. Bożego Miłosierdzia w Rozdilnej (niedaleko Odessy) i w okolicznych filiach parafii.

W okolicach Świąt Bożego Narodzenia 2019 roku, w ramach przyznanej darowizny, zakupiono pomoc rzeczową w postaci paczek żywnościowych, ubrań, zabawek, drobnego AGD, sprzętu sportowego, artykułów papierniczych i upominków świątecznych dla polskich rodzin z Odessy, Rozdilnej i filii parafii wokół Odessy. Niniejsze paczki rozdysponowane zostały wśród rodzin polskiego pochodzenia na terenach wokół Odessy w ramach filii Parafii w Rozdilnej, która zamieszkana jest przez osoby starsze, otrzymujące wyjątkowo niskie emerytury i nie mające środków na zakup nawet podstawowych rzeczy oraz na rzecz rodzin wielodzietnych i gorzej sytuowanych, mających polskie korzenie lub dokumenty wskazujące na polskie pochodzenie.

Pomoc dostarczana z Polski dla tych środowisk nie jest wystarczająca, ponieważ jest to obszar rzadkich wizyt turystów z Polski i przedstawicieli polskich władz, ponadto jest to obszar znacznie oddalony od tradycyjnie pojmowanych Kresów Wschodnich na pograniczu Podola i ziemi Lwowskiej, które są najbardziej obecne w świadomości Polaków odwiedzających współczesną Ukrainę – głównie w jej części zachodniej – czyli na dawnych obszarach II RP z okresu międzywojennego.

„Działanie było realizowane zgodnie z ostatnią wolą i życzeniem śp. Piotra Sieczkowskiego – założyciela Fundacji MOSTY, który odszedł po długiej i ciężkiej chorobie w dniu 19 sierpnia 2019 roku”.

Akcja promocyjna związana z tym wydarzeniem i upamiętnieniem wielkiego dzieła polskich przedsiębiorców sprzed ponad 100 lat została wykonana na łamach mediów polskich i polonijnych.
Fundacja MOSTY informowała w mediach polskich i polonijnych o realizacji projektu z darowizny Fundacji ORLEN;

1. Kurier Galicyjski, W Odessie zostanie upamiętniony kościół zbudowany przez polskich przedsiębiorców, 16-29 czerwca 2020 r. (materiał w załączeniu);
2. Gazeta Polska, Pomoc prowadzi do odnowy polskości, 23 marca 2020 r. (materiał w załączeniu);
3. Gazeta Polska, Przywrócić pamięć o kościele polskich przedsiębiorców, 21 kwietnia 2020 r. (materiał w załączeniu);
4. Magazyn Kuriera Wileńskiego, Do kościoła ludzie przychodzą nie tylko po wiarę, 21-27 marca 2020 r. (materiał w załączeniu);
5. W SIECI, Nie czekam na ludzi w kościele. Duszpasterstwo nad Morzem Czarnym, (materiał w załączeniu);
6. Magazyn Kuriera Wileńskiego, Polacy pamiętają o swojej historii w Odessie, 13-19 czerwca 2020 r. (materiał w załączeniu);
7. Polskie Radio 24, Ks. Jan Dargiewicz: Polacy z Odessy z nadzieją patrzą na swoją ojczyznę, (materiał pod linkiem: https://polskieradio24.pl/130/5925/Artykul/2471360);
8. DO RZECZY, Polacy chcą upamiętnić kościół w Odessie. „Wybudowali go polscy przedsiębiorcy” (materiał pod linkiem: https://dorzeczy.pl/swiat/143139/polacy-chca-upamietnic-kosciol-w-odessie-wybudowali-go-polscy-przedsiebiorcy.html);
9. DO RZECZY, Ks. Dargiewicz: Nasi rodacy na Wschodzie cierpieli za to, że byli Polakami (materiał pod linkiem: https://dorzeczy.pl/kraj/141658/ks-dargiewicz-nasi-rodacy-na-wschodzie-cierpieli-za-to-ze-byli-polakami.html);
10. DO RZECZY, Ulica Lecha Kaczyńskiego w Odessie. Jak do tego doszło? (materiał pod linkiem: https://dorzeczy.pl/kraj/141908/ulica-lecha-kaczynskiego-w-odessie-jak-do-tego-doszlo.html);
11. DO RZECZY, Ks. Dargiewicz: Mamy dług przed rodakami, którzy walczyli o Polskę (materiał pod linkiem: https://dorzeczy.pl/kraj/142686/ks-dargiewicz-mamy-dlug-przed-rodakami-ktorzy-walczyli-o-polske.html);
12. DO RZECZY, Jak wygląda posługa kapłańska na wschodzie Ukrainy? “Mamy dług przed rodakami” (materiał pod linkiem: https://dorzeczy.pl/kraj/141907/jak-wyglada-posluga-kaplanska-na-wschodzie-ukrainy-mamy-dlug-przed-rodakami.html).